Hoe kies je het juiste statief?

Macro & wildlife

Bij macrofotografie is dat niet anders.  Om een mooi bokeh te creëren fotografeer je met weinig scherptediepte (bv. f/2.8). Bij zo’n grote diafragmaopening valt wel veel licht op de sensor, maar de geringe scherptediepte maakt scherpstellen uit de hand lastig. Een millimetertje naar voor of achter en de scherpte zit al niet meer op de juiste plaats. Ook hier is een statief dus een echte must.

Wildlife fotografen ten slotte werken met grote telelenzen. Een statief ontneemt hen niet alleen de last van dat zware objectief, maar is in vele gevallen noodzakelijk om scherpe foto’s te kunnen maken. Door de grotere brandpuntsafstand wordt de camera immers gevoeliger voor trillingen. Is er toch voldoende licht om uit de hand te fotograferen, dan vertraagt het gebruik van een statief de workflow. Je wordt verplicht om beter na te denken over de compositie en fotografeert niet zomaar lukraak alles wat je tegenkomt.

Gewicht en stabiliteit

Een statief moet stevig en stabiel zijn. Een licht statief dat bovendien ook stevig is, bestaat eigenlijk niet. Het gewicht zorgt immers deels voor de stabiliteit. Let er dus op dat het statief niet te licht is, want dan boet je sowieso in aan stevigheid. Carbon statieven zijn de ideale oplossing: ze zijn stevig en toch niet te zwaar. Bovendien dempt carbon de trillingen beter, voelt prettiger aan als het koud is en gaat niet corroderen. Heeft carbon dan geen enkel nadeel? Helaas is een carbon statief bijna dubbel zo duur als zijn aluminium tegenhanger en zou bij extreem lage temperaturen kunnen barsten. Al moet ik zeggen dat ik van dat laatste nog nooit iets  gemerkt heb.

Middenzuil

Er bestaan statieven met en zonder middenkolom. Zo’n kolom laat je toe om de camera nog hoger te positioneren als de statiefpoten al volledig uitgestrekt zijn. Maar die kolom is eigenlijk het minst stabiele deel van het statief. Het is dus af te raden om de kolom ver uit te schuiven. Bovendien bepaalt een middenzuil vaak hoe laag bij de grond je kunt fotograferen. Bij veel statieven zit deze kolom in de weg, zodat je vaak niet lager kunt dan 40-50 cm. Kies dus voor een statief zonder middenzuil (of een kolom die ingekort kan worden), want dan kan je met de driepoot tot enkele centimeters boven de grond fotograferen. Er bestaan ook statieven met een kantelbare zuil, maar dat vermindert sowieso de stabiliteit en blijkt bovendien vaak niet erg handig. Het kantelen verloopt niet altijd even vlot en je moet de statiefkop dan wat tegen je hand in bedienen.

Hoogte

Een andere eigenschap waar je zeker aandacht moet aan besteden is de maximale hoogte van het statief. Kies een statief dat tot op ooghoogte kan, anders beperk je de mogelijkheden qua composities enorm. Bovendien moet je de hele tijd gebukt staan om een foto te maken. Een pijnlijke rug op het einde van de dag is misschien lucratief voor de kinesist in het dorp, maar als fotograaf werk je liever vanuit een comfortabele positie. Hou er rekening mee dat op het statief nog een balhoofd en een camera komt. Dus een maximale hoogte die gelijk is aan jouw lichaamslengte min een 20-tal centimeter is prima. Naast de hoogste stand is ook de minimale hoogte van belang. Als je vaak reist, wil je uiteraard dat het statief in je reistas past. Besteed dus ook aandacht aan de lengte wanneer de poten helemaal in elkaar zijn geschoven. Het aantal secties (aantal delen waaruit een statiefpoot bestaat) bepaalt de minimale hoogte van de driepoot. Doorgaans kan je stellen: hoe minder secties, hoe stabieler het statief. Maar vaak is de minimale hoogte van een statief met 3 secties langer dan een statief met 4 secties. Om die reden kies ik altijd voor statiefpoten die bestaan uit 4 delen.

Handig

Naast gewicht en de minimale en maximale werkhoogte, is ook handigheid belangrijk. Kies voor een model dat zich vlot laat hanteren en waarvan de poten vlot in- en uitschuiven en roteren. Dit is één van de eigenschappen waar het vaak fout loopt en de belangrijkste reden waarom niet elke fotograaf graag met een statief werkt. Een degelijk en handig statief laat zich vlot in elke houding positioneren, zal niet wegzakken als je even niet oplet en laat zich op het einde van de shoot vlot en snel weer opbergen.

Prijs

Ten slotte zal ook de prijs meespelen bij je keuze. Algemeen kan je, net als bij fotomateriaal, wel stellen: hoe duurder, hoe beter. Maar niet iedereen heeft een onbeperkt budget en wil € 1.500 uitgeven aan een statief. Spendeer wat je kan en ga niet voor het goedkoopste. Geef eventueel wat meer uit, zodat je achteraf geen spijt hebt van je keuze en nadien toch voor een andere en duurdere optie moet gaan.

Stevig en handig

Een kop moet vlot en solide bewegen en stevig en stabiel zijn. Daarnaast moet het balhoofd goed blijven vastzitten en mag het niet wegzakken wanneer je iets uit de cameratas haalt. Kies een balhoofd met een diameter van minimum 40 mm, zodat het ook stevig genoeg is voor zwaardere lenzen. Is de bal te klein, dan kan er niet genoeg grip op de bal gezet worden en zal de statiefkop wegzakken. Het is bovendien niet de bedoeling dat je 3 fotografen nodig hebt om de kop vast te draaien. Als je de kop te hard moet vastdraaien zodat hij niet meer zakt, dan heeft dat te maken met de kwaliteit of de grootte van de bal.

Frictie

De beste balhoofden bezitten naast een knopje die toelaat om de kop te roteren ook een extra instelling om de “frictie” op het balhoofd te bepalen. Hiermee kan je instellen hoe stug de kop beweegt. Met andere woorden: je kiest hoe makkelijk of hoe moeilijk de bal roteert wanneer de bol los zit.

Kantelbaar

Verder moet een kop ook kunnen kantelen zodat je ook foto’s kunt maken in de portretstand. Let er dus op dat er één of meerdere uitsparingen zijn zodat je de snelkoppeling op het balhoofd kunt kantelen in verticale positie. Gemakkelijker is echter om gebruik te maken van een L-Bracket. Dit is een statiefplaat in een L-vorm waardoor je de camera zowel horizontaal als verticaal op het balhoofd kunt plaatsen. Hierdoor hoef je de kop niet meer te kantelen wanneer je foto’s in portretstand maakt. Dit verhoogt niet alleen het gebruiksgemak, maar ook de stabiliteit. Bij het maken van panorama’s roteer je bovendien ook over de middenas van de camera, wat niet het geval is als je het balhoofd moet kantelen en de camera dus naast het balhoofd roteert. Sunwayfoto maakt voor bijna elk type camera een L-bracket en is bovendien niet te duur. Je vindt ze in de meeste online shops.

Type snelkoppeling

Ten slotte is ook het type snelkoppeling iets wat kan doorwegen in je beslissing. De meeste statiefkoppen werken met de ‘Arca Swiss’ standaard. Dit is een universeel formaat zodat elke Arca Swiss statiefplaat op je balhoofd past. Sommige merken zoals Manfrotto en Velbon werken met een eigen type snelkoppeling. Je zal een camera met een Manfrotto of Velbon statiefplaatje niet kunnen gebruiken op de standaard Arca Swiss balhoofden.

Zet de poten wijd open en druk het statief stevig in de grond. Zorg dat het statief ook min of meer waterpas staat, want als het statief te schuin staat, zal het gemakkelijker omvallen. Bij een losse ondergrond zoals zand maken sommige fotografen gebruik van dekseltjes onderaan de statiefpoten. Zo kunnen de poten niet wegzakken. Ik vind dat vrij omslachtig en je kunt ook gewoon de statiefpoten stevig in het zand drukken en wachten tot wanneer een golf gepasseerd is. Het statief stabiliseert dan in het zand en zal niet meer wegzakken.

Bij winderig en ruig weer doe je er goed aan om het statief zo laag mogelijk te houden. Zet de poten wijd open en blijf laag bij de grond. Je vangt hierdoor minder wind, het statief zal stabieler staan en de kans dat het omver waait, wordt dus veel kleiner.

Merken en modellen

Vooraleer ik begin met het opsommen van enkele merken en modellen wil ik eerst vermelden dat dit advies gebaseerd is op eigen ervaringen. Het is dus allerminst een compleet overzicht van elk merk en type dat op de markt beschikbaar is. Uiteraard zijn er nog héél wat andere goede statieven verkrijgbaar. Zie deze opsomming dus als een leidraad en probeer in de fotozaak het statief sowieso eerst even uit. Kijk wat binnen je budget past en of het voldoet aan jouw wensen en de tips uit dit artikel. Voor deze (prijs)vergelijking gaan we uit van een compleet statief inclusief statiefkop.

Prijsklasse tot € 250:

In de prijsklasse tot ongeveer € 250 vinden we de populaire Manfrotto MK190 met 496RC2 kop en een Benro A2970TN met B2 balhoofd. Beide statieven bestaan uit aluminium en hebben 3 secties. Ze wegen ongeveer 3 kg en zijn verkrijgbaar in een versie met een kantelbare middelkolom. Hou er dus wel rekening mee dat een roteerbare middenzuil onhandig en minder stabiel is. Het Manfrotto statief vergrendelt de poten met clips, terwijl de Benro met een twistlock-vergrendeling werkt. Dat laatste geniet de voorkeur omdat er sneller vuil en zand tussen clips kruipt, waardoor die na verloop van tijd vaak vast komen te zitten. Het Manfrotto 496RC2 balhoofd kan slechts 6 kilogram verdragen en is niet het meest stabiele of handige balhoofd. Op dat vlak scoort de Benro B2 kop beter. Dit balhoofd is handiger en steviger en kan tot 16 kg verdragen. Voor iemand met een beperkt budget lijkt de Benro hier de betere keuze.

Prijsklasse tot € 350:

Een populair statief in deze prijsklasse is de Manfrotto 055 met 3-wegkop. Dit aluminium statief is steviger en robuuster dan de MK190. Bovendien is de 3-wegkop een pak stabieler dan het 496RC2 balhoofd. Het statief kan tot 8 kg verdragen, maar is met een gewicht van 3,5 kg niet echt licht te noemen. Bovendien blijft Manfrotto halsstarrig vasthouden aan hun eigen snelkoppelingsplaatjes. Ze volgen dus niet de universele Arca Swiss-standaard zoals de meeste andere merken.

Prijsklasse tot € 600:

In de prijsklasse tot € 600 vinden we de Benro C3780TN met G3 balhoofd. Voor deze prijs krijg je een stevig carbon statief met 4 secties. Dit wil zeggen dat de minimale hoogte van dit statief slechts 57 cm is en dus perfect in de reiskoffer past. Het G3 balhoofd heeft een baldiameter van 54 mm. Zo’n grote bal werkt meestal vlot en robuust en kan tot 16 kg verdagen. Voor minder dan 3 kg heb je met deze combinatie een degelijk carbon statief. Ik moet er wel bij vertellen dat de plastic klemmen (hose clamps) die ervoor zorgen dat de poten in elkaar “locken” toch wat zwak zijn en na verloop van tijd scheuren. Ook het G3 halhoofd durft als eens vast te komen zitten. Als je dus plant om het statief zwaar te (mis)gebruiken in harde (weers)omstandigheden, dan schiet het in mijn ogen net te kort.

Prijsklasse tot € 900:

Wil je nog een steviger statief met een robuustere kop dan is de Benro C4780TN met Sunwayfoto XB52 balhoofd een goede optie. Dit statief is nog steviger en zwaarder dan de C3780TN en is bovendien ook iets hoger. Het is dus de ideale combinatie voor het zwaardere werk waarbij ook hoogte van belang is. Zoek je dus voor je zware telelens een uiterst stabiel statief onder de € 1000, dan is dit een goede keuze. Het balhoofd kan tot 60 kg dragen, het statief tot 25 kg. Met zijn 4 secties past het ook perfect in de meeste reiskoffers. Jammer genoeg heeft ook deze Benro last van het eerder beschreven probleem met de poten. Het XB52 balhoofd is wat hoekig afgewerkt, maar is betrouwbaarder en steviger dan het G3 balhoofd.

Prijsklasse tot € 1.500:

Wie het allerbeste wil en niet op een euro hoeft te kijken, kiest ongetwijfeld voor Gitzo. Deze carbon statieven zijn de keuze van de meeste professionele fotografen. Ze zijn stevig, robuust en betrouwbaar, zelfs in de moeilijkste omstandigheden. De Gitzo GT3543LS is dan ook een populair statief onder veeleisende fotografen. Gecombineerd met het nieuwe GH3382QD balhoofd (dat nu eindelijk ook de Arca Swiss standaard volgt), koop je een statief voor het leven. Het balhoofd is een plezier om mee te werken en de manier waarop het muurvast kom te zitten met slechts een simpele draai aan de knop is vernoemenswaardig.

Prijsklasse + € 1.500:

Een laatste populaire combinatie onder doorgewinterde fotografen is een Gitzo GT3543LS (3 reeks) of de nog stevigere Gitzo GT4543LS (4 reeks) gecombineerd met een Really Right Stuff BH55 Pro balhoofd. Dit is het neusje van de zalm wat statieven betreft, maar er hangt een erg stevig prijskaartje aan vast.